Przedsiębiorstwa kupieckie i specjalistyczne. Domy towarowe. Hurtownia wielobranżowa. Hotele. Cukiernie. Kina.

Przedsiębiorstwa kupieckie i specjalistyczne

 Banki

  Bank Warmiński w Królewcu /Bank der Ostpreußischen Landschaft, Königsberg/Preußen/ posiadał oddział w Pieniężnie, który początkowo mieścił się przy rynku, po czym został przeniesiony do domu Kindera przy moście nad Wałszą. W 1940r. bank zlikwidował jednak ową placówkę tłumacząc decyzję wybuchem wojny. Tym samym w Pieniężnie został już tylko bank Raiffeisenbank oraz Spółdzielnia Pożyczek Bankowych. Raiffeisenbank (wcześniej Volksbank) początkowo zajmował pomieszczenia biurowe w budynku na rogu ul. Wolności (Krugstraße) i ul. Lidzbarskiej (Heilsberger Vorstadt). Później pozyskano dom po wdowie burmistrza Schwarza przy ul. Dworcowej (Bahnhofstraße). Aby dostosować go do własnych potrzeb zlecono przebudowę. Oprócz pomieszczeń biurowych powstało także mieszkanie dla kierownika banku Bruno Schulza.

 Spółdzielnia Pożyczek Bankowych mieściła się w budynku przy ulicy Poststraße /rynek/ należącym do Hugo Röhricha. Nieco później spółdzielnia przeniosła się do domu handlowego pozyskanego od Hugo Weichsla. Budynek nie uniknął przebudowy – oprócz pomieszczeń biurowych powstało mieszkanie dyrektora banku Krausego, którego nieco później zastąpił Aloys Knobelsdorff.

W 1943r. w Pieniężnie powstała jeszcze filia braniewskiej kasy oszczędnościowej Kreissparkasse Braunsberg, którą kierował miejski rachmistrz Hinzmann.

Domy towarowe z produktami kolonialnymi

 W Pieniężnie istniało 16 domów towarowych handlujących produktami kolonialnymi lub produktami spożywczymi. Najstarszymi i największymi domami towarowymi, które posiadały kryte podjazdy i prowadziły wyszynk, były:

• Miejska karczma przy ul. Wolności (Krugstraße), ostatnim właścicielem był Anton Schacht

• Dom towarowy Paula Holzky, niegdyś własność Schröttera, ostatnim właścicielem był Hans Holzky prowadzący interes przy ulicy Königsbergerstraße /ulica Rynek-Wolności-1 Maja/

• Dom towarowy Franza Klawki przy ul. Dworcowej (Bahnhofstraße), niegdyś własność Steffena

• Dom towarowy Ernsta Materna przy rynku

• Dom towarowy Augusta Zinta przy rynku

• Dom towarowy Otto Schulza na rogu ul. Wolności i ul. Lidzbarskiej (Heilsberger Straße), niegdyś własność Franza Wiecherta

• Dom towarowy Kongehla przy ulicy Kirchenstraße /rynek/, ostatnim właścicielem był Karbaum

• Dom towarowy Otto Schrötera przy ul. Orneckiej (Wormditter Straße)

Pozostałe sklepy spożywcze:

• Sklep Paula Schrade przy ulicy Poststraße /rynek/

• Sklep Franza Wenselowskiego przy ul. Dworcowej

• Sklep Hansa Martina w budynku Schellera przy ul. Dworcowej

• Sklep rodzeństwa Strehl przy ul. Mickiewicza (Mühlenweg)

• Sklep Anny Friese z d. Neumann przy ul. Orneckiej

• Sklep Ewalda Korintha na terenie osiedla Romanusa

• Sklep Hedwiga Wölke przy ulicy Kirchenstraße /rynek/

• Sklep Mertena przy ulicy Poststraße /rynek/

 Kupiec Holzky przez dziesięć lat był przewodniczącym rady miejskiej, z kolei kupiec Franz Klawki przez długi czas pełnił obowiązki radnego.

 „Miejska karczma” była najprawdopodobniej najstarszym domem towarowy z produktami kolonialnymi. O ile mi wiadomo istnieją jeszcze dokumenty z XV w., w których jest o nim mowa.

 

 Hurtownia Wielobranżowa Paul Holzky, Pieniężno

Kupiec Hans Holzky zdaje relację z funkcjonowania jego domu handlowego, którego początki sięgają XVIII w.

 Gdy jest mowa o przedsiębiorstwach działających na terenie Pieniężna, grzechem byłoby pominięcie firmy Paul Holzky. Wpisy do księgi wieczystej oraz inne akta stanowią dowód na to, że przedsiębiorstwo istniało już w XVIII w. Tak długie istnienie z pewnością zawdzięcza zaradności jego właścicieli, do których należała rodzina Demmler (początek XIX w.), potem p. Schrötter, a na przełomie stuleci (1894) rodzina Holzky.

Zawsze wiedziano jak zaopatrzyć hurtownię, aby mieszkańcom Pieniężna i jego okolicy niczego nie brakowało. Zanim powstały trasy kolejowe Królewiec (Königsberg) – Olsztyn (Allenstein) i Braniewo (Braunsberg) – Pieniężno (Mehlsack) – pamiętajmy, że wówczas nie było także samochodów ciężarowych – wszelkie produkty dowożono i wywożono wozami konnymi; podobnie odbywał się transport z i do miast portowych: Braniewa i Królewca. Tak więc przedsiębiorstwo tych rozmiarów musiało utrzymywać własny tabor powozów z odpowiednią ilością koni, aby nie narażać się na dodatkowe koszty z tytułu transportu. Handel lnem był wówczas bardzo rozpowszechniony na terenie Warmii, niestety z jego przechowywaniem wiązał się pewien problem – len zajmował wyjątkowo dużo miejsca. We wszystkich miastach powiatu z czasem powstały hurtownie, które posiadały odpowiednie magazyny. W Pieniężnie taką hurtownię prowadzili poprzednicy Paula Holzky.

  Aby sprostać rosnącym wymaganiom nowych czasów, w 1923r. dokonano rozbudowy hurtowni. Oprócz budowy nowych pomieszczeń, przeprowadzono modernizację tych starych. Przed
I wojną światową do zakładu należał także browar. Podczas wojny musiano jednak zawiesić jego działalność, ponieważ państwo nie pozwoliło na dostawę jęczmienia browarnego - związane to było
z polityką kierowania wszelkich surowców do strategicznych zakładów produkcyjnych. Po zakończeniu wojny browar został zamknięty. Jego właściciel po powrocie z frontu – a walczył od samego początku wojny – musiał się boleśnie przekonać, że wyposażenie browaru było już jak na owe czasy przestarzałe, przez co zakład nie był w stanie konkurować z większymi browarami, które przejęły rynek. Pomieszczenia browaru przekształcono w magazyn na różnego rodzaju towary. Korzystały z niego m.in. okoliczne kuźnie i warsztaty. W celu wykorzystania obszernych pomieszczeń piwnicznych rozpoczęto produkcję alkoholi wysokoprocentowych. Po pewnym czasie nadarzyła się okazja przejęcia dużego browaru, co też uczyniono. W ten sposób zakład stał się pokaźnym przedsiębiorstwem, do którego należała także cegielnia. Cieszył się dużym uznaniem, zarówno wśród klientów, jak i dostawców, z którymi współpracował. Od dziesięcioleci z pracy w tym zakładzie utrzymywało się 30 rodzin i tyle samo osób samotnych. Niestety, nieszczęśliwe zakończenie wojny pogrążyło dobrze prosperującą firmę.

  Do dzisiaj ostatni właściciel przedsiębiorstwa, Hans Holzky, otrzymuje od dawnych pracowników listy pełne ciepłych słów. Po tym wyraźnie widać, w jak dobrej atmosferze ludziom było dane pracować. Jak wykazują akta zebrane przez magistrat Pieniężna, dwaj ostatni właściciele zakładu mocno angażowali się społecznie. Hans Holzky przez dziesięć lat, począwszy od 1923r., pełnił funkcję przewodniczącego rady miejskiej Pieniężna. Niech ten fakt będzie dowodem na to, że przedsiębiorstwo dbało nie tylko o interesy, lecz także o dobro lokalnej społeczności.

 

Hotele i sale

            W Pieniężnie istniały trzy hotele z pokojami gościnnymi:

• „Deutsches Haus” /Dom Niemiecki/ przy rynku, właścicielem był Hans Behrend

• Hotel „Kohlhaas” przy ul. Dworcowej (Bahnhofstraße), ostatnim właścicielem był Franz Szollmann

• Hotel „Centralhotel” przy rynku, ostatnim właścicielem był Franz Grunwald

 Dwa pierwsze hotele spośród wyżej wymienionych posiadały sale bankietowe. Podobne sale istniały jeszcze w zakładzie ogrodniczym Hieplera (ul. Lidzbarska/Heilsberger Vorstadt) oraz w karczmie położonej w dolinie Wałszy „Kurhaus Walschtal” /tł. Dom zdrojowy w dolnie Wałszy/. Dom zdrojowy był własnością miasta, dzierżawił go Franz Radtke. Oprócz sali bankietowej mógł zaoferować kilka pokoi gościnnych.

Cukiernie

  Przy rynku mieściły się dwie cukiernie. Właścicielem pierwszej był Otto Goß, a drugiej piekarz Franz Kuhn. Jak już wcześniej wspomniano, na parterze swojej cukierni Otto Goß urządził przytulne pomieszczenia dla gości, a na piętrze dużą salę konferencyjną.

Kina

   Początkowo seanse filmowe odbywały się w sali bankietowej hotelu Kohlhaas – niestety tylko w wybrane dni. W 1938r. właściciel braniewskich kin, p. Broschinski, zamienił kryty podjazd domu towarowego Kongehl przy ulicy Kirchenstraße /rynek/ w gustowne kino z 250 miejscami siedzącymi. Tutaj filmy puszczano już na okrągło. Pan Broschinski posiadał trzy kina w Braniewie (Braunsberg) oraz kino w Prabutach (Riesenburg). Dzięki temu utrzymywał dobre kontakty z towarzystwami filmowymi, regularnie sprowadzając najnowsze produkcje filmowe.

Przedsiębiorstwa przewozowe

  Kierowca ciężarowy Rudolf Heppner i spedytor kolejowy Walther Scheller przy współpracy z przedsiębiorcami przewozowymi Kurtem Wegnerem, Hansem Grunwaldem i Kurtem Heppnerem, prowadzili wynajem samochodów osobowych. Rudolf Heppner oprócz tego prowadził samochodową szkołę jazdy. W 1930r. wybudował naprzeciwko dworca, na rogu ul. Generalskiej (Hindenburgstraße) i ul. Sienkiewicza (Engelswalder Chaussee), własny budynek mieszkalno-biurowy z warsztatem
 i garażami. Wraz z Walterem Schellerem odbierał przesyłki z okolicznych oddziałów poczty i zawoził je na pocztę główną w Pieniężnie. Kurt Wegner w 1932r. przejął zarówno budynek mieszkalny wybudowany przez jego ojca w 1928r. przy ul. Królewieckiej (Zintener Straße), jak i znajdującą się obok stację benzynową z kilkoma garażami. Kurt Wegner świadczył usługi przewozowe, chociaż w sezonie handlował także węglem.

Sklepy rowerowe

Sklepy rowerowe Hansa Poschmanna i Arnolda Schlesigera nie tylko zaopatrywały miasto i okoliczne wsie w rowery, lecz także wykonywały kompleksowe naprawy jednośladów (w tym także motocykli).