Szlaki turystyczne

Szlak Kopernikowski
Trasa Szlaku Kopernikowskiego w obrębie gminy wynosi 24 km, a Pieniężno leży na jego 103 km. Rozwój miasta w XIV wieku spowodował, że miasto Pieniężno stało się ośrodkiem administracyjnym dużej części Warmii. Administratorem dóbr kapituły był na początku XIV wieku między innymi Mikołaj Kopernik. Zamek pieniężnieński był ośrodkiem skąd Kopernik wyjeżdżał na lokacje okolicznych wsi. Na pewno przebywał tu w październiku 1518 r. i w marcu 1519 roku. W dniach 11-12 marca 1519 roku dokonał lokacji w Radziejewie, Łajsach, Łoźniku i Wopach. W latach 1589-1599 zarządcą zamku był książę Siedmiogrodu Andrzej Batory (bratanek króla Stefana Batorego).

SPACERKIEM PO GMINIE PIENIĘŻNO
 

TRASA 1:
STADION LEŚNY - MOST - "REZERWAT DOLINY RZEKI WAŁSZY" - ŚCIEŻKA DYDAKTYCZNA - WOJNITY - trasa liczy 17 km

Pieniężno położone jest w środkowym biegu rzeki Wałszy, mającej charakter rzeki górskiej. Rezerwat utworzony wzdłuż jej brzegu to atrakcyjna wizytówka miasteczka. Ma około 17km długości, kończy się na wysokości wsi Wojnity. Biegnie dalej wśród pól uprawnych i mieszanych lasów, przez Brzostki do Długoboru, poza granice gminy. Proponujemy odkrywanie uroków tej warmińskiej krainy od kościoła św. Piotra i Pawła. Dalej kamienne zabytkowe schody doprowadzą nas do głębokiego jaru Wałszy. Zanim zanurzymy się w gąszcz zieleni, mijamy przedtem Stadion Leśny, gdzie usytuowana jest muszla koncertowa.

W okresie letnim organizowane są przez Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury festyny i konkursy piosenek, usłyszeć też można lokalne zespoły muzyczne "Consonnans", "W drodze", "Stokrotki".

Tuż po wejściu do rezerwatu napotykamy interesujący obiekt - czynny most kolejowy, oddany do użytku w 1885 roku odznaczający się jak na ówczesne czasy śmiałą konstrukcją. Dziś jest najwyższym czynnym mostem kolejowym w Polsce (28,5 m wysokości).
Aby spenetrować wnikliwie rezerwat, trzeba na to poświęcić przynajmniej dwa dni wędrówki. Można poruszać się wg czerwonych znaków Szlaku Kopernikowskiego - łagodniejszą prawą stroną biegu Wałszy, bądź lewą stroną - specjalnie przygotowaną przez Nadleśnictwo - Orneta.

Wspomniany już Szlak Kopernikowski jest to szlak pieszy, tzw. rajdowy, przeznaczony dla obozów wędrownych i osób zdobywających wyższe odznaki turystyki pieszej. Biegnie przez obszar krajobrazowo-geomorfologiczny doliny rzecznej.Ten trudny do przebycia odcinek robi wielkie wrażenie. Malownicze pagórki, w dolinie wartko płynąca rzeka, niezwykle cenne okazy drzew, bogate poszycie runa leśnego, liczne okazy rzadko występujących ptaków dostarczają wędrowcom wielu ostatecznych wrażeń.
Bardziej wprawionym piechurom radzimy wspinaczkę na szczyt Białej Góry i dotarcie do wieży widokowej, skąd widać panoramę całej okolicy. Liczne meandry Wałszy są atrakcją dla kajakarzy. Bystry nurt sprawia, że nie jest to trasa łatwa. Po jej pokonaniu dopłyniemy do Pasłęki. Trasa Szlaku Kopernikowskiego w obrębie gminy wynosi 24 km, a Pieniężno leży na jego 103 km. Istniejące tu unikatowe środowisko przyrodnicze i geomorfologiczne przyczyniło się do utworzenia siedmiokilometrowej ścieżki dydaktycznej. Rozpoczyna się pod ruinami zamku w Pieniężnie, następnie biegnie przez jar Wałszy do kapliczki przy "cudownym źródełku". Stamtąd po przekroczeniu rzeki drewnianym mostem, prowadzi wschodnim brzegiem Wałszy do Pieniężna.

Na trasie ścieżki rozmieszczono sześć tablic informujących o charakterystycznych okazach flory i fauny. Znajdujące się tu urządzenia rekreacyjne basen, pięknie odrestaurowana leśniczówka oraz wiata umożliwiają wypoczynek na świeżym powietrzu. Po intensywnej wędrówce o każdej porze roku turystę zapraszają do wypoczynku kwatery agroturystyczne u pp. H. Misiło, S. Karpińskiego, gospodarstwo agroturystyczne pani Marii Busztyka.

TRASA 2:
PIENIĘŻNO - KURHAN I GRODZISKO - MUZEUM MISYJNE - KIERPAJNY WLK. - GLEBISKA - JEZIORO TAFTOWO.

• trasa 2 liczy 25 km

Proponujemy zacząć od zwiedzania Muzeum Misyjno-Etnograficznego znajdującego się na terenie seminarium SVD.

Zanim jednak dotrzemy do celu trasą rowerową "Pojezierza Mazurskiego" warto około 150 m przed zabudowaniami seminarium zboczyć w lewo na nieutwardzoną drogę, prowadzącą do rezerwatu. Około 50 m za tablicą informującą znajduje się intrygujące miejsce na kulminacji moreny czołowej. Jest to relikt archeologiczny - kurhan i grodzisko wczesnośredniowieczne, prawdopodobnie pierwsza lokalizacja miasta.

Po krótkiej wspinaczce wracamy do obranego celu. Muzeum Misyjno-Etnograficzne jest niezwykle bogate w unikalne eksponaty etnograficzne i przyrodnicze z całego świata. Zgrupowane są one tematycznie, pochodzą z takich odległych zakątków świata jak: Chiny, Japonia, Nowa Gwinea, Afryka, Indonezja, Indie, Ameryka Południowa. Godne obejrzenia są kolekcja broni, instrumentów muzycznych, masek, strojów różnych plemion oraz przedmioty kultu religijnego i codziennego użytku. Na zwiedzanie muzeum trzeba przeznaczyć około 1,5 godziny, można skorzystać z usług przewodnika.

Po trudach zwiedzania można odpocząć i posilić się w tutejszej kawiarence, a także pospacerować po klasztornych ogrodach. Stąd już polną drogą wędrujemy do Kierpajn Wielkich, aby zobaczyć zespół podworski i otaczający go, objęty ochroną konserwatorską, stary drzewostan. Dalej kierujemy się do wsi Glebiska. Jest to miejscowość położona wśród wzniesień, a największą jej atrakcją jest rozciągające się w pobliżu jezioro Taftowo. Wzdłuż piaszczystej drogi rozpościerają się rozległe łąki, na których pasą się konie z gospodarstwa pana Wł. Chojnackiego. Jezioro Taftowo jest zagospodarowane w sezonie letnim. Można skorzystać z plaży i kąpieliska, rozbić namiot, wynająć domek, kajaki lub rowery wodne, a w barze na świeżym powietrzu zjeść posiłek.

TRASA 3.
PIENIĘŻNO - SKANSEN MASZYN ROLNICZYCH - ŁAJSY - GALERIA ŁAJSÓWKA - SZLAK BOBROWY - LECHOWO - BOROWIEC - RADZIEJEWO - PIENIĘŻNO.

• trasa 3 liczy 37 km.

Jest to trasa urozmaicona, pełna estetycznych i przyrodniczych walorów. Około 1km poza miastem znajduje się Skansen Maszyn Rolniczych "Uchronić od zapomnienia" utworzony przy współpracy z Fundacją Polsko-Niemiecką w 2000 roku. Znajdują się tam eksponaty sprzętu rolniczego oraz unikatowe przedmioty codziennego użytku. W okresie letnim panuje tu ożywiony ruch. Można tu wtedy spotkać m. in. malarzy i rzeźbiarzy z Niemiec, Litwy, Łotwy, Ukrainy i Polski. Plener malarsko-rzeźbiarski "Pejzaż znad Wałszy" gromadzi także tutejszych artystów amatorów: rzeźbiarza ludowego p. Stanisława Chorążyczewskiego, malarza p. Ryszarda Cioka oraz p. Daniela Cyroniuka, pasjonującego się haftem krzyżykowym. Ich poplenerowe prace obejrzeć można w Galerii "Łajsówka".

Przez kolonię Łajsy i Pieniężno przebiega interesujący "Szlak Bobrowy". Wyróżnia się urozmaiconym polodowcowym krajobrazem. Występują tu rzadko spotykane w Polsce bobry, zadomowione w tej części doliny Wałszy. Jej brzegi porasta olcha i wierzba, a także brzoza i osika, którą najchętniej ścinają bobry. Te piękne, będące pod ochroną zwierzęta, zamieszkują w przybrzeżnych jamach albo w nawodnych, kopcowatych żeremiach.
Mijamy liczne przydrożne kapliczki, jadąc do Lechowa. Można tam zwiedzić kościół z XIV w. św. Jana Chrzciciela stanowiący interesujący obiekt zabytkowy.

Dalej we wsi Borowiec oglądamy wiekową lipę uznaną za pomnik przyrody. W Radziejewie obiektem godnym uwagi jest barokowy kościół parafialny p. w. św. Antoniego Opata, z bogato wyposażonym wnętrzem, pochodzącym z XVI w.

Po trudach wycieczki na smaczny domowy posiłek zaprasza restauracja "Karczma" w Pieniężnie.

TRASA 4.
PIENIĘŻNO - ŁOŹNIK - PLUTY - PIENIĘŻNO.

• trasa 4 liczy 26 km.

Trasa charakteryzuje się walorami krajoznawczo - wypoczynkowymi.

Zaczynamy od centralnej części Pieniężna zachęcając do zwiedzania dawnego kościoła szpitalnego, obecnie użytkowanego przez parafię greckokatolicką. Interesującym elementem wyposażenia wnętrza jest m. in. ikonostas i bogato zdobione motywami ukraińskimi, chorągwie liturgiczne. Następnie trasa wiedzie wzdłuż górnego biegu Wałszy wśród wzniesień, pól uprawnych, lasów - malowniczego polodowcowego krajobrazu. W miejscowości Łoźnik amatorzy grzybobrania oraz miłośnicy owoców leśnych i wypoczynku w ciszy, wśród starych drzew mieszanego lasu mogą spędzić miłe przedpołudnie. Pluty, za względu na atrakcyjny krajobraz o pofałdowanym terenie, wijącą się w dolinie Wałszę, widok brodzących na łąkach bocianów, są corocznie miejscem odwiedzin plenerowych artystów malarzy.

Do substancji zabytkowych w miejscowości zalicza się: gotycki kościół parafialny z bogatym średniowiecznym wyposażeniem p. w. "Świętego Wawrzyńca" oraz ścieżki pielgrzymkowe z zespołem kapliczek przydrożnych.