Wieś Łajsy

Wieś Łajsy została założona na staropruskim polu osadniczym Lays. Dokument lokacyjny wystawiony został 5 maja 1304 r. (inne źródła podają 1204), zlecił zasadźcy Marcinowi von der Mark założenie 65 łanowej wsi na prawie chełmińskim. W 2014r. wieś uroczyście obchodziła 710.lecie istnienia.

Wieś przeżyła wiele wojen i klęsk żywiołowych, Opustoszała po wojnie pruskiej, została ponownie lokowana 24 października 1518 r.  przez Mikołaja Kopernika.

Wsi patronuje święty Jan Nepomucen, który jest patronem dobrej spowiedzi, spowiedników i penitentów. Jest także patronem chroniącym przed powodziami i wzburzonymi wodami, a także patronem mostów, przepraw i życia rodzinnego. Według tradycji ludowej jest świętym, który chroni również pola i zasiewy zarówno przed powodzią, jak i suszą. Patronem Parafii jest święty Mikołaj.

Dzisiejszy charakter wsi to ulicówka, wydłużona wzdłuż rzeki Warny, z kościołem w centrum. We wsi Łajsy znajduje się Skansen Maszyn Rolniczych, usytuowany na wolnym powietrzu. W skansenie "Uchronić od zapomnienia" zgromadzonych jest ponad 50 maszyn sprzed II wojny światowej, niektóre pochodzą z przedwojennej melzackiej odlewni żeliwa A. Schirrmachera. Wystawione są również maszyny z lat 50 rodzimej produkcji. Ozdobą skansenu są rzeźby i ule wykonane przez miejscowego artystę pana Stanisława Chorążyczewskiego.

Na terenie wsi znajduje się wiele kapliczek i krzyży przydrożnych.

W 2014r. we wsi została oddana świetlica wiejska, wybudowana w ramach działania: 413 - Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju PROW na lata 2017-2013 dla operacji, które odpowiadają warunkom przyznania pomocy w ramach działania Odnowa i Rozwój Wsi.